Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego

W ramach realizacji tego założenia, wprowadzono m.in. instytucję posiedzenia przygotowawczego mającego na celu ugodowe załatwienie sprawy. W przypadku gdy nie będzie to możliwe, sporządzony zostanie plan rozprawy przy udziale stron, mający na celu zaplanowanie całego postępowania, w tym kolejności przeprowadzenia dowodów oraz kolejnych terminów rozprawy. Przyśpieszeniu postępowania ma również służyć wprowadzenie obowiązkowej odpowiedzi na pozew pod rygorem wydania wyroku zaocznego.

Ustawa wprowadza nowe regulacje w zakresie zasad doręczania korespondencji stronie pozwanej zobowiązujące powoda do doręczenia danego pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika (gdy nie odbierze on korespondencji z sądu).
Nowelizacja ma także na celu przeciwdziałanie nadużywaniu prawa, m.in. poprzez ograniczenie podnoszenia zarzutu potrącenia. Jeśli wierzytelność nie będzie wynikała z tego samego stosunku prawnego, co wierzytelność dochodzona pozwem, zarzut potrącenia będzie można podnieść wtedy, gdy wierzytelność pozwanego będzie udowodniona dokumentem nie pochodzącym wyłącznie od pozwanego. 

Ponadto ustawa zawiera rozwiązania ograniczające praktykę wnoszenia ciągu wniosków o wyłączenie sędziego, ustanowienie pełnomocnika z urzędu, sprostowanie, uzupełnienie czy też wykładnię wyroku, jak również ciągu zażaleń oraz tzw. pozwów oczywiście bezzasadnych. W przypadku stwierdzenia nadużycia prawa strona może zostać obciążona grzywną oraz obowiązkiem zwrotu kosztów w części większej niż wskazywałby wynik sprawy.

W zakresie postępowania odwoławczego ważną zmianą jest konieczność złożenia odpłatnego wniosku o uzasadnienie wyroku w przypadku wniesienia środka zaskarżenia. Niemniej jednak w przypadku późniejszego wniesienia środka zaskarżenia, opłata w wysokości 100 zł będzie zaliczana na poczet opłaty od tego środka. Ustawodawca zdecydował się również na przeniesienie postępowania dotyczącego kontroli formalnej apelacji w całości do sądu odwoławczego. 

Uchwalona ustawa przywraca odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych, które zniknęło z kodeksu w 2012 r. Będzie się ono charakteryzowało większym rygoryzmem polegającym m.in. na tym, że dowód ze świadków będzie dopuszczony jedynie po wyczerpaniu innych środków dowodowych. Wprowadzono również nową instytucję, tj. umowę dowodową, w której strony będą mogły umówić się o wyłączenie określonych dowodów w postępowaniu w sprawie z określonego stosunku prawnego powstałego na podstawie umowy. W konsekwencji tych zmian traci moc ustawa z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych.

Nowela z 4 lipca 2019 r. wprowadza również wiele zmian do ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Oprócz wspomnianej odpłatności wniosku o uzasadnienie wyroku, wprowadzono wyższe limity opłat. I tak, opłata stała w sprawach o prawa niemajątkowe nie będzie mogła być wyższa niż 10.000 zł, zamiast dotychczasowych 5000 zł. Ustawa wprowadza również opłatę stałą w sprawach o prawa majątkowe o wartości do 20.000 zł, a dopiero powyżej tej kwoty zastosowanie znajdzie opłata stosunkowa w wysokości 5 %, nie więcej niż 200.000 zł. 
 

Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy dni od dnia ogłoszenia z wieloma wyjątkami, jak np. w zakresie przepisów dotyczących kosztów sądowych, które wejdą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.  

W zakresie przepisów przejściowych ustawa przyjmuje jako zasadę stosowania do spraw w toku ustawy nowej, również z pewnymi wyjątkami w tym zakresie. 

We wskazanych w ustawie przypadkach, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji, stosować się będzie przepisy w dotychczasowym brzmieniu. Ponadto do spraw wszczętych i niezakończonych nie stosuje się nowych regulacji dotyczących odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych oraz w sprawach, w których wydano nakaz w postępowaniu upominawczym, rozpoznawanych w postępowaniu nakazowym lub w elektronicznym postępowaniu upominawczym.