Projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa.

W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawiły się założenia projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa implementującej dyrektywę (UC101).

Projektowana ustawa ma na celu wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, zwanej dalej „dyrektywą 2019/1937”.

Założenia projektu ustawy przewidują przede wszystkim objęcie ochroną sygnalistów, czyli osób, które zgłaszają informacje na temat naruszeń prawa uzyskane w kontekście związanym z pracą w sektorze prywatnym lub publicznym. Powyższe ma na celu zapewnić bezpieczeństwo osobom zgłaszających naruszenia

Główne założenia:

Ustawa przewiduje przyznanie ochrony sygnalistom, niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy m.in.: umowa o pracę, umowa cywilnoprawna, prowadzenie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną, kontrakt menedżerski, wolontariat, staż i praktyka.

Ochroną będą objęte również osoby dokonujące zgłoszenia, których stosunek pracy ustał lub dopiero ma zostać nawiązany, w przypadku gdy informacje na temat naruszenia uzyskano w trakcie procesu rekrutacji poprzedzającego zawarcie umowy.

Wprowadzenie zakazu jakiegokolwiek niekorzystnego traktowania, w tym niekorzystnego traktowania w zatrudnieniu.

Wzmocnienie zgłaszającego na gruncie ewentualnych postępowań sądowych (m.in. w przedmiocie wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy), poprzez odwrócenie ciężaru dowodu, według modelu zbliżonego do obowiązującego w przepisach Kodeksu pracy w postępowaniach z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu.

Zgłaszający będzie miał prawo dochodzenia odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

W przypadku dokonania zgłoszenia wyłączona zostanie możliwość nałożenia na sygnalistę odpowiedzialności za szkodę poniesioną przez kogokolwiek, wszczęcia lub prowadzenia wobec zgłaszającego postępowania dyscyplinarnego, wszczęcia lub prowadzenia wobec zgłaszającego postępowania w przedmiocie zniesławienia lub naruszenia dóbr osobistych.

Ustawa przewiduje dwa tryby dokonania zgłoszenia naruszeń:

✔wewnętrzny - utworzony przez podmiot prywatny,

✔zewnętrzny do odpowiednich organów państwa oraz za pomocą ujawnienia publicznego.

W projektowanej ustawie zostaną określone wymagania dotyczące utworzenia oraz organizacji wewnętrznych i zewnętrznych kanałów (procedur i rozwiązań organizacyjnych) zgłaszania naruszeń oraz zasady dokonania ujawnienia publicznego.

Obowiązkowi ustanowienia wewnętrznych kanałów zgłaszania naruszeń podlegać będą podmioty sektora publicznego i prywatnego zatrudniające co najmniej 50 pracowników. Natomiast podmioty działające w sektorze finansowym ( m.in. banki ) będą miały obowiązek ustanowienia wewnętrznych kanałów zgłaszania naruszeń niezależnie od tego, czy należą do sektora publicznego, czy prywatnego oraz niezależnie od liczby zatrudnionych pracowników.

Pracodawca będzie obowiązany zapewnić właściwą organizację przyjmowania i weryfikacji zgłoszeń (w regulaminie pracodawcy), w tym ochronę poufności tożsamości osoby dokonującej zgłoszenia i osoby, której dotyczy zgłoszenie. Jednocześnie brak takiego postanowienia w regulaminie stosowanym przez danego pracodawcę nie wyłączy możliwości dokonania zgłoszenia w innym trybie, tj. zgłoszenia zewnętrznego.

Organem właściwym do udzielanie wsparcia osobom zgłaszającym naruszenia prawa oraz przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych ma zostać Rzecznik Praw Obywatelskich. 

Planowany termin przyjęcia projektu ustawy przez Radę Ministrów to IV kwartał 2021 r.